Pamięć wirtualna i plik wymiany
Pamięć wirtualna - mechanizm zarządzania pamięcią komputera zapewniający procesowi wrażenie pracy w jednym dużym, ciągłym obszarze pamięci operacyjnej podczas gdy fizycznie może być ona pofragmentowana, nieciągła i częściowo przechowywana na urządzeniach pamięci masowej. Systemy korzystające z tej techniki ułatwiają tworzenie rozbudowanych aplikacji oraz poprawiają wykorzystanie fizycznej pamięci RAM w systemach wielozadaniowych. Często popełnianym błędem jest utożsamianie pamięci wirtualnej z wykorzystaniem pamięci masowej do rozszerzenia dostępnej pamięci operacyjnej. Rozszerzenie pamięci na dyski twarde w rzeczywistości jest tylko naturalną konsekwencją zastosowania techniki pamięci wirtualnej, lecz może być osiągnięte także na inne sposoby, np. nakładki lub całkowite przenoszenie pamięci procesów na dysk, gdy znajdują się w stanie uśpienia. Pamięć wirtualna działa na zasadzie przedefiniowania adresów pamięci (fizycznych) na adresy używane przez procesy (logiczne) tak, aby "oszukać" procesy i dać im wrażenie pracy w ciągłej przestrzeni adresowej.
Plik wymiany - specjalny plik systemowy wykorzystywany przez Windows jako Pamięć wirtualna. Ten plik w systemach operacyjnych opartych o Windows NT nazywa się pagefile.sys. System operacyjny może obsługiwać po jednym pliku na każdą partycję. Jest wykorzystywany wówczas, gdy menedżer pamięci uwalnia pamięć RAM, nie zmniejszając ilości alokowanej pamięci wirtualnej. Szczególnym przypadkiem jest sytuacja, gdy ilość przetwarzanych informacji nie mieści się w pamięci fizycznej. Dane z pamięci wirtualnej są wtedy tymczasowo zapisywane do pliku wymiany. Zbyt częste zapisy do pliku wymiany pogarszają wydajność komputera i przyczyniają się do nadmiernego użycia dysku twardego i zazwyczaj świadczą o zbyt małej ilości pamięci RAM. Aby plik wymiany działał wydajnie powinien być zapisany w jednolitym, zdefragmentowanym obszarze dysku. Warto też ze względów wydajnościowych przenieść go na osobny dysk twardy, ewentualnie na dedykowaną partycję a co najmniej na partycję inną niż podstawowa (tj. ta na której zainstalowano system, zwykle oznaczoną literą "C:\").
Plik wymiany używany jest również do zapisywania zrzutu pamięci podczas wyświetlania tak zwanego niebieskiego ekranu śmierci (Blue Screen of Death). Dane te, przy następnym uruchomieniu systemu przepisywane są do odpowiedniego pliku. Podejście takie ma na celu zminimalizowanie ryzyka awarii systemu plików podczas tworzenia zrzutu.